Mối quan hệ tiêu cực đem lại nhiều tổn thương tinh thần và sức khỏe cơ thể của bạn. Những hành động, đối xử, lời nói, tâm ý của đối phương như những mũi dao đầy nọc độc liên tục công kích bạn. Một mối quan hệ lãng mạn sớm trở thành những quãng thời gian u tối và ngột ngạt cho cả hai bên.
Mối quan hệ tiêu cực bắt nguồn từ đâu?
Nhiều năm về trước, tôi cũng đã rơi vào một mối quan hệ tiêu cực như thế. Bạn trai tôi lúc đó cực kỳ ghen tuông, luôn gọi điện và nhắn tin 1 ngày rất nhiều lần để xem tôi đang làm gì, đi với ai. Những cuộc trò chuyện với bạn bè tôi thường xuyên bị gián đoạn bởi những tin nhắn và cuộc gọi của anh, với những lý do không quá gấp rút. Nếu tôi từ chối nghe hay trả lời tin nhắn, anh liên tục gọi và càu nhàu rắng tôi gian dối v.v…
Tôi và anh đến với nhau sau vài lần gặp gỡ. Và lúc đó, tôi đang khởi nghiệp một công ty, anh có nhiều kinh nghiệm trong lĩnh vực này. Vì thế, cả cuộc sống riêng tư và công việc của tôi đều gắn với anh. Nên dù mối quan hệ rất rất không tốt, tôi cũng rất vất vả để tìm cách thoát khỏi nó. Và bạn có thể hình dung được, tôi đã phải đóng cửa công ty để cắt đứt mọi liên kết tạo ra với anh và mối quan hệ này.
Một khách hàng trong gói coach gần đây của tôi, bạn trai cô ấy đối xử khác, nhưng lại là một kiểu tiêu cực khác hơn. Cô ấy đã sống với anh ấy, hoàn toàn nhận sự chu cấp từ anh ấy trong nhiều năm. Và khi mối quan hệ đi đến khúc tiêu cực ngột ngạt, cả tài chính ảm đạm của cả hai, cô ấy đã rất vất vả để có thể thoát khỏi sự sống chung này cũng như giảm bớt tác động từ các hành vi, lời nói gây tổn thương từ đối phương.
Đây là 2 ví dụ trong nhiều các mối quan hệ tiêu cực mà tôi được chia sẻ và hỗ trợ. Tất cả mối quan hệ này, điểm xuất phát đều giống nhau là cả hai có vài sở thích nào đó, và người kia có 1 đặc điểm nào đó mà người trong cuộc hằng mong đợi. Duyên sắp đặt, vài lần gặp gỡ, họ gần gũi nhau hơn. Và song song đó, cuộc sống của cả hai lại có những việc đan xen gắn kết, ngoài phương diện tình cảm. Đó có thể là sự nghiệp, tài chính, những sự giúp đỡ cấp thiết về sức khỏe, tinh thần v.v… khiến cả hai nhanh chóng tạo ra rất nhiều liên kết mạnh mẽ, quá nhanh so với tiến độ tình cảm hiện hữu.
>>> Giao thoa và giới hạn kết nối hình thành nên một mối quan hệ tình cảm
Và bởi vì hai người gắn kết bằng những mối nối quan trọng trong cuộc sống, họ như bị cột 2 chân vào nhau trong các trò chơi vui, 2 người bị cột 2 chân dính nhau và phải cùng nhau di chuyển. Bước đi rất khập khiễng và khó đi, đòi hỏi cả hai phải hợp tác, đồng hành cùng nhịp đếm và nâng đỡ nhau. Trò chơi vài phút thì đơn giản và nhiều tiếng cười, nhưng mối quan hệ kéo dài nhiều tháng nhiều năm, khi hai người cứ phải chồng chéo, chịu đựng nhau để bước đi trên hành trình sống, thì nhiều nước mắt đau thương hơn là tiếng cười.
>>> Gói đồng hành chuyển hóa mối quan hệ tiêu cực
Một mối quan hệ hình thành bởi các nhu cầu gắn kết về cảm xúc, gắn kết lợi ích và gắn kết quyền lực.
Tổng thể, tiến trình hình thành các mối quan hệ tiêu cực bắt nguồn từ vài điểm va chạm cảm xúc và sở thích của cả hai, và nhiều sự hợp tác, nương tựa khác trong cuộc sống, tiến triển quá nhanh so với nhịp thời gian chung của các mối quan hệ tình cảm thông thường.
Tình cảm chưa kịp phát triển đủ để cả hai đồng hành hòa thuận với các gắn kết cuộc sống cả hai, tạo nên nhiều sự khập khiễng, bất hòa và những xung đột, mâu thuẫn chồng chất mâu thuẫn, nhiều lớp đan xen, duyên thành nợ, ân sớm biến thành oán. Cả hai càng ngày càng lún sâu vào cái bẫy tiêu cực cảm xúc của các mối quan hệ và cả cuộc sống cũng dần đi đến bế tắc, khó lòng thoát ra.
>>> Giao thoa và giới hạn kết nối hình thành nên một mối quan hệ tình cảm
Định nghĩa mối quan hệ tiêu cực từ các nhà tâm lý học nổi tiếng
Mối quan hệ tiêu cực là mối quan hệ gây ra tác động không tốt đối với tinh thần, cảm xúc hoặc thể chất của một hoặc cả hai bên. Những mối quan hệ này thường có đặc điểm như:
- Thiếu sự tôn trọng: Một hoặc cả hai bên thường xuyên coi thường, phớt lờ nhu cầu, cảm xúc của nhau.
- Kiểm soát, thao túng: Một người cố gắng kiểm soát hành vi, quyết định của người kia bằng cách gây áp lực, đe dọa hoặc tạo cảm giác tội lỗi.
- Giao tiếp không lành mạnh: Xung đột không được giải quyết một cách tích cực, có thể có những lời chỉ trích, xúc phạm hoặc im lặng kéo dài.
- Thiếu sự hỗ trợ: Thay vì khuyến khích nhau phát triển, một hoặc cả hai bên có thể làm giảm giá trị, hạ thấp khả năng của đối phương.
- Lạm dụng về mặt tinh thần hoặc thể chất: Các hành vi bạo lực, gây tổn thương cả về cảm xúc lẫn thể chất là dấu hiệu rõ ràng nhất của một mối quan hệ độc hại.
Những mối quan hệ này có thể khiến một người cảm thấy căng thẳng, kiệt sức và mất dần sự tự tin.
Các nhà tâm lý học nổi tiếng đã nghiên cứu về mối quan hệ tiêu cực từ nhiều góc độ khác nhau. Ví dụ:
Sigmund Freud – Phân tâm học
Freud cho rằng các mối quan hệ tiêu cực có thể bắt nguồn từ xung đột vô thức, đặc biệt là những trải nghiệm thời thơ ấu ảnh hưởng đến hành vi trưởng thành. Theo ông, những tổn thương tâm lý chưa được giải quyết có thể dẫn đến cơ chế phòng vệ, như phủ nhận, dồn nén cảm xúc hoặc chuyển hướng căng thẳng sang người khác. Freud cũng nhấn mạnh rằng bản năng và ham muốn có thể tác động đến cách con người tương tác trong các mối quan hệ, đôi khi gây ra sự kiểm soát hoặc thao túng.
Carl Rogers – Tâm lý học nhân văn
Rogers tin rằng mối quan hệ tiêu cực thường xuất phát từ thiếu sự chấp nhận và thấu hiểu. Ông đề cao sự tôn trọng vô điều kiện, nghĩa là một người cần được chấp nhận mà không bị phán xét. Nếu một cá nhân không nhận được sự đồng cảm và hỗ trợ, họ có thể phát triển cái tôi lệch lạc, dẫn đến cảm giác tự ti và hành vi tiêu cực trong các mối quan hệ. Rogers cũng nhấn mạnh rằng giao tiếp chân thành và sự cởi mở là chìa khóa để cải thiện mối quan hệ.
Albert Bandura – Học tập xã hội
Albert Bandura, với lý thuyết học tập xã hội, cho rằng hành vi tiêu cực trong mối quan hệ là sự bắt chước lây nhiễm từ môi trường xung quanh, đặc biệt là từ những trải nghiệm trong gia đình hoặc xã hội.
3 xung đột tạo nên vòng lặp các mối quan hệ tiêu cực
Qua quan sát nhiều mối quan hệ tiêu cực, Tuệ Khiêm nhận thấy có 3 xung đột cốt yếu trong các mối quan hệ này: xung đột cảm xúc, xung đột quyền lực và xung đột lợi ích cá nhân.
Xung đột cảm xúc: sự nhìn nhận về tình yêu, niềm vui, nỗi buồn của cả hai không giống nhau. Những sự chênh lệch về cách nhìn nhận, hệ cảm xúc phát sinh và sự phản ứng của hành vi với các cảm xúc nhận được của hai bên quá khác nhau, dẫn đến cả hai không cảm nhận được niềm vui và hạnh phúc từ đối phương. Hiểu lầm ngày càng chồng chất, và sự thất vọng về mối quan hệ khi các mong cầu cảm xúc và yêu thương không được trọn vẹn dẫn tới cả hai phán xét nhiều hơn, đòi hỏi và áp đặt đối phương phải hành xử theo ý mình nhiều hơn.
Xung đột quyền lực: khi một trong hai bên muốn đối phương phải đáp ứng nhiều kỳ vọng của bản thân nhưng không biết cách thể hiện các mong cầu này một cách tích cực và tôn trọng lẫn nhau, họ sẽ có xu hướng thể hiện bằng những lời nói và hành động quyền lực. Bên trong họ luôn có mâu thuẫn mạnh mẽ giữa sự tự ti và cái tôi ảo tưởng. Các mâu thuẫn này tạo thành nguồn năng lượng áp chế, luôn muốn thắng và muốn được chấp nhận từ đối phương một cách tuyệt đối. Mối quan hệ vì vậy dần mất sự tôn trọng và thấu hiểu, mà trở thành những cuộc chiến trong từng câu chữ, hành vi và tâm lý đối diện với nhau.
Xung đột lợi ích cá nhân: khi nhiều kỳ vọng vào mối quan hệ không đạt được, một hoặc cả hai bắt đầu phán xét, đánh giá và áp đặt suy nghĩ về đối phương, cũng như tự tìm kiếm những nguồn khác bên ngoài để đáp ứng các nhu cầu của bản thân. Đồng nghĩa với việc, sự chia sẻ, trao tặng, cho và nhận từ cả hai ngày càng giảm. Và theo nhu cầu sở hữu cố hữu, ai cũng đặt lợi ích của bản thân lên trước tiên. Các nhu cầu lợi ích cá nhân này xen vào các mâu thuẫn, làm trầm trọng thêm các mâu thuẫn hiện có và khó để có thể thấy được phương án có lợi cho cả hai để cùng thực hiện.
3 xung đột này xuất phát từ các tổn thương cá nhân, từ thời thơ ấu, từ trong gia đình hoặc từ các tổn thương tình cảm trước kia, và mối quan hệ hiện tại là hoàn cảnh để các tổn thương được lên tiếng, phơi bày và hy vọng 1 cơ hội chữa lành.
Việc chấm dứt đột ngột một mối quan hệ tiêu cực là điều khá khó khăn, cũng bởi vì sự xuất hiện của các xung đột cảm xúc, xung đột quyền lực và xung đột lợi ích cá nhân. Hãy hình dung quá trình như sau: một người có các thiếu thốn tình cảm và cảm xúc tích cực, họ đến một mối quan hệ với nhiều kỳ vọng. Nhưng bởi vì tâm họ nhiều tiêu cực, họ luôn nhìn mọi việc dưới góc độ tiêu cực và phán xét, hiểu lầm và xét nét, trách móc đối phương. Dần dà, đối phương không thể chiều chuộng nữa mà phải lên tiếng để đạt được sự thấu hiểu hơn.
Nhưng họ, thay vì thấu hiểu, họ nghĩ rằng ý kiến của bản thân bị phớt lờ, xung đột quyền lực khiến họ tìm cách bắt đối phương phải chấp nhận các lời nói, suy nghĩ của họ, bằng các lời nói hành động thể hiện quyền lực, và trạng thái thao túng tâm lý. Và khi đối phương bị thao túng tâm lý, đối phương dần co cụm, bảo vệ những lợi ích chính đáng và sự sẻ chia, tâm sự ngày một ít đi. Tình huống sẽ trầm trọng vì cả hai bắt đầu nghĩ đến lợi ích cá nhân và luôn thấy đối phương ích kỷ. Sự lạnh nhạt của mối quan hệ dần phát triển mạnh, và cả hai thờ ơ, chịu đựng và đối xử tiêu cực với nhau nhiều hơn.
Khi một trong 2 người cố gắng thoát khỏi mối quan hệ này, bằng cách thay đổi nơi sinh sống, cắt đứt liên lạc… khiến cho người kia càng rơi vào các xung đột hiện hữu này của họ, khiến họ không hoàn toàn chấp nhận tình thế và muốn cứu vãn, hoặc thể hiện bản thân nhiều hơn, nhằm thỏa mãn các xung đột trong tâm họ: họ muốn được thỏa mãn cảm xúc, muốn được thể hiện quyền lực và muốn có được các lợi ích cá nhân từ mối quan hệ này.
Cách thoát khỏi mối quan hệ tiêu cực
Theo Tuệ Khiêm, chúng ta nên nhìn nhận và nghĩ đến giải pháp Thoát khỏi tác hại tiêu cực từ một mối quan hệ. Hướng suy nghĩ này sẽ giúp chúng ta, dù mối quan hệ đang tồn tại ở dạng nào, bạn vẫn luôn tìm thấy giải pháp an yên và góc nhìn tích cực ở mỗi sự việc diễn ra hàng ngày. Một mối quan hệ hình thành qua thời gian và nhiều gắn kết, thì việc chấm dứt cũng phải cần thời gian và cắt đứt nhiều mối nối tiêu cực.
Sống vui trong tiêu cực, vốn là giải pháp giúp bạn có nhiều trải nghiệm vui một ngày, nuôi dưỡng hạt mầm tích cực trong tâm và từ đó, tư duy về mọi việc của bạn thay đổi, rộng lớn và đầy yêu thương bao dung hơn.
Có rất nhiều cách bạn cần phải thực hiện để có thể thoát khỏi sự tiêu cực ảnh hưởng đến bạn. Xin được liệt kê ở đây một số điều quan trọng:
- Buông bỏ những phán xét
- Buông bỏ những áp đặt định danh
- Buông bỏ sự lệ thuộc cảm xúc
- Buông bỏ sự lệ thuộc cuộc sống
- Buông bỏ những trách nhiệm quá tầm
- Buông bỏ tâm lý nạn nhân
- Buông bỏ những phản ứng và mong cầu
Buông, 1 chữ này, làm được, là cả một quá trình lột kén thay đổi chính bản thân bạn rốt ráo. Buông những gì bạn mong đợi ở một mối quan hệ, để khi có thì vui, không thì ta vui cách khác. Không còn lệ thuộc, không còn phán xét là tiêu cực hay tích cực nữa, không còn mảy may phân vân nữa, thì bạn thoát khỏi xiềng xích tiêu cực, từ trong tâm trí bạn. Như ma trận, 1 tâm ý sáng suốt như lưỡi gươm sắc bén, nhìn thấy tất cả là ảo, thì tất cả tự động biến mất.
1 bình luận về “MỐI QUAN HỆ TIÊU CỰC HÌNH THÀNH NHƯ THẾ NÀO?”