Bạn từng nghe câu chuyện này chưa? Một người mẹ và đứa con đang đi trên đường, gặp người dọn rác đường phố. Kịch bản cổ điển, người mẹ nói: ráng học nha con, sau này không phải đi hốt rác như chú kia.
Kịch bản nhân văn: ráng học nha con, sau này giúp cho những người hốt rác như chú kia được sống tốt đẹp hơn.
Và một kịch bản triết lý hơn: ráng học nha con, để sau này có làm nghề hốt rác, con cũng luôn tự hào với công việc của mình và sống một cách tốt nhất.
Nêu 3 kịch bản này, không phải để chúng ta bắt đầu phân tích xem câu nào là hay hơn, hoặc phụ huynh nên giao tiếp với con cái mình ra sao, bởi vì, sự thật thì những gì bố mẹ bạn nói, đã xảy ra và bạn đã nghe. Chúng ta ở đây để trao đổi về việc phát triển bản thân bạn, không phải để thay đổi bố mẹ bạn. Và dù bạn đã nghe kịch bản nào từ bố mẹ, bạn cũng tạm quên nó đi và chọn lựa, kịch bản nào bạn mong muốn kiến tạo và sống cùng nhất trong tương lai của chính mình
Tương tự, trong cuộc sống, giữa các dòng thông tin đầy rẫy trên mạng xã hội, bạn được nghe rất nhiều kịch bản về việc như thế nào là thành công, hạnh phúc, rằng người kia có gì, người nọ làm được thành tích chi, để thành đạt chúng ta phải học thêm gì, phải rèn kỹ năng nào, phải cạnh tranh với thị trường lao động, chạy đua với công nghệvà suy nghĩ ra sao để hợp thời hợp ý… Có quá nhiều yêu cầu để một con người có thể sống tốt. Sao mà làm người khổ thế (^^).
Và rồi mỏi mệt vì đã cố gắng nhưng bạn lại thiếu may mắn, thiếu cơ hội, thiếu sự hỗ trợ, thiếu cả khả năng, bạn không làm được những điều như người khác làm. Và bạn chợt thấy, mình so sánh bản thân với người khác nhiều quá. Và có ai đó nói, đừng so sánh bản thân với người khác nữa. Và bạn đến với bài viết này. Xin cảm ơn bạn đã đọc và mời bạn cùng đọc tiếp, những cách mà tôi chia sẻ ở đây. Có thể không hẳn ngừng việc so sánh, nhưng hy vọng có thể giúp bạn trở thành phiên bản bạn muốn.
Giải thích chút xíu, vì sao chúng ta không thể, hoặc là không nên ngừng hẳn việc so sánh, vì có so sánh, chúng ta mới thấy cái tốt hơn và không ngừng quá trình phát triển bản thân. Khi bạn không còn so sánh, bạn dễ rơi vào tình trạng tự thấy mình hoàn hảo và mãi sống trong ảo tưởng bản thân, rồi mọi thứ cũng là điều tệ hại mà thôi.
Tôi có một người bạn, cô ấy học đại học đàng hoàng, đi làm thu nhập vài chục triệu. Nhưng sau đó, vì nhiều biến cố cuộc sống, cô nghỉ làm một thời gian. Và cô bắt đầu công việc dọn dẹp nhà cửa cho người khác. Cô làm với mọi niềm đam mê là biến các căn nhà dơ bẩn lộn xộn thành nơi ở xinh đẹp gọn gàng tươm tất. Trong quá trình làm, và kết quả của căn nhà, luôn khiến gia chủ phải ái ngại nếu làm nó bừa bộn hơn, và gia chủ bắt đầu trò chuyện, học hỏi cô về cách giữ nhà cửa sạch đẹp ngăn nắp. Họ học từ cô và thay đổi nhiều thói quen của họ, nhất là gia tăng trách nhiệm sống ngăn nắp sạch sẽ cho các con của họ. Và cô luôn tự hào nói rằng mình là người dọn dẹp nhà cửa, khi ngồi trước những người lạ ở nhiều công việc văn phòng khác nhau.
Để giảm thiểu so sánh bản thân với người khác, đặc biệt là trên mạng xã hội, điều đầu tiên là bạn cần sự dũng cảm tin vào chính bản thân mình, tin rằng mỗi người là một cá thể riêng không ai giống ai và những gì bạn có, kể cả điểm tốt và chưa tốt, đều có giá trị riêng và đều cần thiết cho xã hội. Bạn chỉ cần hoàn thiện bản thân theo khuôn mẫu của mình, chứ không cần phải theo khuôn mẫu người khác. Bạn phải mạnh mẽ tin vào điều này, thì các bước thực hành tiếp theo mới thực sự hiệu quả.
Khi bạn đủ niềm tin, và đủ dũng cảm đối diện với sự tự ti, sự thất bại, sự thua kém của bản thân, mời bạn tiếp tục kiên trì thực hành các phương pháp dưới đây.
- Liệt kê chi tiêu theo mong muốn và chi tiêu theo nhu cầu
Vì sao lại nói tới chi tiêu ở đây vậy? Tài chính, dòng tiền ,thời gian, năng lượng, sức khỏe vàcác mối quan hệ của bạn luôn là những tài nguyên cơ bản, hữu hạn, có tính rủi ro thay thế: bạn dùng tài nguyên cho điều A, thì điều B sẽ không thể thực hiện. Khi bạn tiêu dùng điều A, bạn không chỉ tiêu xài 1 loại tài nguyên, mà gần như là tất cả tài nguyên cơ bản này. Ví dụ như khi bạn ăn 1 ly kem, bạn chi tiêu tiền bạc, thời gian, năng lượng tiêu hóa cây kem và sức khỏe của bạn sẽ thay đổi khi dung nạp cây kem vào người, cũng như thời gian đó, bạn ăn kem chung với ai, thì bạn không thể có thời gian vun đắp mối quan hệ với người khác.
Cuộc sống trôi qua với nhiều hoạt động, có bao giờ bạn ngồi ghi chép lại việc mình đã tiêu tốn tài nguyên cơ bản của mình cho những điều gì chưa? Nếu chưa, thì giờ chúng ta cùng ngồi xuống, lấy giấy viết ra và bắt đầu ghi nhé.
Đầu tiên, hãy ghi vào giấy những chi tiêu theo mong muốn. Hãy cứ thả lỏng và nhớ lại hết những gì bạn muốn có. Bạn vừa thấy 1 quảng cáo món matcha mới và muốn uống, hãy ghi vào. Bạn vừa thấy một lớp học kỹ năng có vẻ tiềm năng để được tăng lương, hãy ghi vào. Bạn hãy ghi hết, và những món chi tiêu có tính hàng ngày, hàng tuần, hãy ghi số lượng ra, ghi giá tiền và tính ra tổng số tiền.
Trong 1 tháng, hoặc 1 năm, theo hết các mong muốn của bạn, bạn cần chi bao nhiêu tiền?
Chắc là con số này có phần khiến bạn hơi e sợ, vì nó cao hơn thu nhập hiện tại của bạn rồi phải không?
Vậy thì, chúng ta sẽ tiếp tục bước thứ 2, gạch bỏ những khoản chi tiêu mà có thì vui, không thì vui hơn vì giúp bạn không mang nợ. Khi gạch bớt một số khoản, tổng chi tiêu theo mong muốn xấp xỉ mức thu nhập, điều này cũng không ổn rồi. Bạn thiếu các khoản dự phòng và cả quỹ đầu tư cho sự phát triển bản thân trong tương lai rồi còn gì (dù là chưa biết đó là điều gì và chi bao nhiêu).
Hoặc thậm chí, để duy trì mức chi tiêu này, bạn phải cố gắng đến công ty mỗi ngày. Ý nghĩ này là áp lực trên vai bạn, một ngày nghỉ làm sẽ ảnh hưởng thu nhập, và không thể gánh nổi chi tiêu rồi. Vậy thì, tiếp tục gạch thêm những hạng mục có vẻ cần nhưng có thể tạm chưa chi tiêu. Hoặc ít ra là giảm số lượng cần chi tiêu cho nó. Ví dụ, thay vì uống trà sữa mỗi ngày, hãy giảm còn mỗi tuần 1 ly thôi. Thay vì chi 15% thu nhập hàng tháng cho quần áo, mỹ phẩm… hãy tìm cách giảm chi tiêu, cứ ấn định một mức ngân sách vừa phải hơn cho các hạng mục này. Còn thực hiện việc giảm này bằng cách nào, hãy kiên nhẫn qua bước thứ 2 nhé.
Bạn cứ tiếp tục rà soát lại danh mục và gạch bỏ, cắt giảm càng nhiều càng tốt các hạng mục nhé. Cuối cùng, bạn ước tính chi tiêu 1 tháng của bạn bao nhiêu là mức sống tối thiểu và bao nhiêu là mức sống có chút thoải mái nhưng không gây áp lực tài chính. Và chúng ta cùng bước qua bước 2: giúp đưa bảng ước tính này vào sự thật, tức là chi tiêu thực tế của bạn sẽ khả thi theo bảng tính này.
- Áp dụng sự trì hoãn đúng chỗ
Người ta hay nói, sự trì hoãn kìm hãm sự phát triển của bản thân. Nhưng đối với 1 số trường hợp, nhất là việc quyết định chi tiêu, sự trì hoãn cực kỳ giúp ích cho bạn. Có 1 điều nhỏ nhưng khá quan trọng ở đây, là bạn phân biệt giữa quyết định chi tiêu và quyết định mua hàng. Quyết định chi tiêulà khi bạn suy nghĩ mình có có món đó không và có cần đi tìm chỗ mua hay không. Khi bạn quyết định không cần, thì bạn không đi tìm chỗ mua nữa. Còn quyết định mua hàng, là có thể bạn đã đối diện với người bánhoặc vài người bán và so sánh các mặt hàng, giá cả với nhau. Thời điểm đó, việc đủ dũng cảm để từ chối mua và quyết định không chi tiêu cho món đó nữa đòi hỏi nhiều quyết tâm mãnh liệt hơn so với quyết định không chi tiêu ngay từ đầu.
Khi bạn có mong muốn chi tiêu cho 1 điều gì đó, hãy đặt ra một số nguyên tắc trì hoãn việc thực hiện quyết định này. Tôi thì hay áp dụng các nguyên tắc sau:
- Nếu món đồ trên 200k, tôi sẽ dành ra 3 ngày để suy nghĩ. Nếu sau 3 ngày mà tôi không còn tha thiết hay thấy cần sử dụng nó nữa, tôi sẽ quyết định không chi tiêu cho nó.
- Nếu món đồ dưới 200k, nhưng tài chính của tôi đang không đáp ứng được cho khoản đó (các khoản chi tiêu cần thiết khác đã được hoạch định và sẽ chi), tôi cũng sẽ không chi tiêu.
- Nếu món đồ, ở bất kỳ mức giá nào, đến vào lúc tài chính tôi không sẵn sàng cho nó, tôi cũng sẽ không chi tiêu, dù rằng đó là nhu cầu cần thiết. Lúc này, thì có thể chính món đó chưa thật sự phù hợp với nhu cầu của tôi (mà đa số là khi mua về rồi bạn mới biết nó không thực sự phù hợp), hoặc nó đến chưa đúng lúc (có thể sự cần thiết đó chỉ thực sự cần thiết vào 1 thời gian sau). Thậm chí, có khi món đồ đó sẽ đến trong tương lai và ở mức phí ít hơn rất nhiều lần nữa. Hãy cứ quan sát nhiều điều kiện cho việc chi tiêu và đừng hấp tấp. Sản phẩm dịch vụ rất nhiều và nhà sản xuất nào cũng lo sợ ế hàng, nên chúng ta không cần quá gấp gáp sợ thiếu.
- Nếu tôi không mua sản phẩm này, tôi có thể thay thế bằng gì? Và rồi tôi lên internet tìm các từ khóa phủ định lại nhu cầu tiêu dùng sản phẩm đó. Ví dụ, tôi định mua kem đánh răng làm trắng răng. Tôi sẽ tìm kiếm các từ khóa Có cách nào làm trắng răng mà không cần dùng kem đánh răng không? Kem đánh răng tẩy trắng răng có thực sự an toàn? Kem đánh răng tẩy trắng răng có thực sự hiệu quả như quảng cáo không? Các loại răng nào không thể tẩy trắng? Có các loại kem đánh răng và sản phẩm làm trắng răng trên thị trường nào và giá cả ra sao? V.v… một loạt câu hỏi và thông tin này sẽ giúp bạn thấy rằng, sản phẩm bạn muốn mua có thể là 1 món rất bình thường như bao món khác và bạn có rất nhiều lựa chọn khác. Thậm chí, đa số bạn sẽ có giải pháp thay thế mà không phải chi tiêu mua sắm. Trong nhà bạn, có những món đồ ít dùng mà chỉ cần một chút sáng tạo và hiểu công dụng đa dạng của chúng hơn, bạn đã có sẵn giải pháp.
Khi bạn kiểm soát ham muốn chi tiêu của bản thân, bạn sẽ thấy rằng, bạn quay lại gần hơn với việc hiểu nhu cầu thực của bản thân, hơn là chạy theo các trào lưu mua sắm, sự chạy theo này thường xuất phát từ nỗi sợ bị ‘tụt hậu’ so với những hình ảnh và câu chuyện trên mạng xã hội – vốn là sản phẩm được xây dựng có chủ đích bởi các nhà tiếp thị. Họ thiết lập những hình mẫu chuẩn mực nhất định nhằm kích thích và khuyến khích công chúng tiêu dùng theo.
- Nhìn bản thân trong gương mỗi ngày
Có thể nói rằng, ngân sách chi tiêu của nhiều người dành phần lớn cho quần áo, mỹ phẩm, làm đẹp. Bởi vì, chúng ta có nhiều thứ tự ti quá và có những thứ rất khó để đạt được cho bằng chị bằng anh, đó là tri thức, kỹ năng, thu nhập, chức vụ. Nên cách dễ nhất, là đầu tư cho quần áo, mỹ phẩm, làm đẹp để vẻ bề ngoài đừng quá thua kém. Ít ra thì được khen xinh đẹp và ăn mặc có gu này nọ đâu đó xoa dịu sự tự ti một chút.
E hèm, nghe có vẻ hợp lý nhỉ, nhưng thực sự thì bạn hãy nhìn đi, ngành thời trang mỹ phẩm vẫn luôn cạnh tranh với nhau, thượng vàng hạ cám, và một cái áo có thể có giá vài chục nghìn đồng, cũng có thể vài chục nghìn đô. Mặt hàng thời trang là một trong các ngành tạo ra rác thải nhiều nhất. Bạn có thể lướt vào các trang cho tặng đồ cũ, bạn sẽ thấy có rất nhiều bao quần áo đợi người đến nhận nhưng chưa chắc có người cần. Tủ đồ nhà bạn cũng vậy, hãy nhìn xem, nó đang quá tải cỡ nào.
Bằng việc nhìn vào mình trong gương mỗi ngày, hoặc thậm chí ở thời điểm bạn đang tự ti nhất, hãy cứ nhìn nhiều lần trong ngày, thử hết bộ đồ này đến bộ đồ kia. Đến khi nào bạn thấy, mình thật đẹp, và bộ đồ này, dù rất lỗi mốt, dù rất đơn sơ, nhưng bạn thích nhất, thấy thoải mái nhất và muốn người khác nhìn thấy bạn đẹp trong bộ đồ bạn yêu thích đó.
Nhìn vào gương, bạn không chỉ nhìn vào quần áo, mà nhìn vào toàn diện mạo, thần thái, và nhìn sâu vào kỹ năng, tính cách, những điều nhỏ nhặt, những điều thiện lành trong người bạn, những điều bạn muốn cho đi, cống hiến, làm cho người khác… rất rất nhiều thứ bạn có sẵn, rất đẹp, dù là nhỏ nhặt, và đó đều là giá trị của bạn.
Nhìn càng nhiều, có thể bạn sẽ ảo tưởng hơn về bản thân, chấp nhận được hết cho sự ảo tưởng này, nếu bạn thấy yêu bản thân hơn và tự tin hơn về chính mình.
- Chấp nhận sự bừa bộn của giai đoạn chuyển đổi
Trong quá trình nhìn vào gương, hay là soi rọi vào bản thân, bạn dĩ nhiên cũng sẽ thấy rất nhiều cái tệ, cái xấu của bản thân. Đây là điều hết sức tự nhiên – mỗi cá nhân đều mang trong mình những khuyết điểm và sự chưa trọn vẹn.. Điều quan trọng là chúng ta nhận diện những điều đó và chủ động tìm kiếm phương cách để cải thiện một cách liên tục.
Quá trình này sẽ giống như bạn dọn nhà. Ban đầu bạn thấy nhà hơi dơ, bạn lấy chổi và quét, nhưng không ngờ, càng quét càng thấy rác trốn ở mọi ngóc ngách, quét hoài không hết. Bạn quét giữa chừng, rác lôi ra đầy nhà. Bạn còn xê dịch đồ đạc, dự kiến sẽ đổi chỗ, sắp xếp lại nữa nhưng giống như chơi trò chơi, muốn đưa cái này vào chỗ nọ phải dời cái kia vào chỗ kia trước… Ai đó bước vào sẽ nói, trời ơi, nhà bạn dơ quá, bừa bộn quá. Bạn sẽ hơi buồn, vì họ đến sớm quá trước khi bạn dọn xong. Và việc dọn này có thể 1 ngày, vài ngày, thậm chí vài tháng, vài năm. Bạn biết mình đang trong quá trình làm căn nhà đẹp lên, chỉ là người khác đến và thấy hiện trạng, không thấy quá trình mà thôi.
Cứ kiên trì với hành trình của bạn, chấp nhận nhìn thấy các điểm xấu, điểm tệ, những hoang mang, mông lung, lộn xộn của bản thân trong quá trình cải thiện chính mình. Lúc đó, bạn chỉ còn có sự so sánh bạn ở hiện tại với bạn ở tương lai, chứ không phải so sánh bạn với người khác bên ngoài nữa.
- Tự đánh giá tiến độ của bản thân và đủ kiên trì với hành trình này
Đây có vẻ là bước khó nhất và đòi hỏi nhiều kỹ năng kinh nghiệm để thực hiện, vì đánh giá bản thân, hay hiểu bản thân luôn là điều cực kỳ khó. Bạn sẽ phải cần một phương pháp rõ ràng, một người thầy hướng dẫn, một cộng đồng thường xuyên thực hành để trao đổi chia sẻ kinh nghiệm. Và bạn cần kiên trì với phương pháp mình đã chọn.
Khi chưa có phương pháp thì sao? Hãy đi tìm, rồi sẽ có. Bạn có thể gặp một lúc nhiều phương pháp, cứ thử và đánh giá xem cái nào phù hợp. Và trong quá trình tìm kiếm thử và sai này, hãy cứ kiên trì với bản thân rằng, tôi đang cố gắng phát triển bản thân tốt hơn theo mẫu hình lý tưởng của tôi, bây giờ tôi chưa được, nhưng tương lai sẽ được.
Mỗi ngày, có thể, ghi chép lại những điều bạn cảm thấy mình đã làm tốt hơn, và những điều bạn làm theo thói quen tương tự lần trước và gây hậu quả không tốt. Ghi chép, rồi tự đọc lại, một lần quan sát lại bản thân và mỉm cười, tôi đã trải qua một ngày có tốt có xấu, và đó là chính tôi, rất thật là tôi, cảm ơn tôi, và ngủ ngon.